تدوین مدل مدیریتی فسفر در مخزن با استفاده از رویکرد شبیه‌سازی پویایی سیستم

تغذیه‌گرایی در مخازن سدها یکی از عمده‌ترین مشکلات زیست‌محیطی اثرات احداث سدها و تامین آب با کیفیت مطلوب می‌باشد. مدیریت و کنترل موثر این پدیده در مخازن مستلزم به کارگیری مدل‌های شبیه‌سازی با کمترین سطح پیچید‌گی و با تکیه بر موثرترین پارامترهای کیفی و فرآیندهای موثر است. پویایی سیستم یکی از ابزارهای شبیه‌سازی شیءگراست که با دیدگاه تحلیل سیستمی و تاکید بر روابط علت و معلولی و بازخورها به صورت پویا قادر به شبیه‌سازی این فرآیند در مخزن می‌باشد. در این مقاله با استفاده از این روش و با در نظر گرفتن پارامتر فسفر به عنوان عامل اصلی تغذیه‌گرایی، مدل شبیه‌سازی غلظت فسفر در مخزن سد ستارخان واقع بر رودخانه اهرچای در استان آذربایجان شرقی تدوین گردیده ‌است. در این مدل اندرکنش فسفر مخزن با رسوبات کف به صورت ضرایب متغیر ماهانه به همراه فرآیند دفن فسفر در رسوبات در نظر گرفته شده است. پس از آنالیز حساسیت روی ضرایب مذکور،‌ واسنجی و صحت‌سنجی مدل بر اساس داده‌های موجود در یک دوره 47 ماهه انجام گردیده و نتایج حاکی از اطمینان قابل قبول مدل در شبیه‌سازی فسفر مخزن علیرغم سادگی فرضیات مورد استفاده بوده است. بررسی نسبت سهم فسفر در ورودی، خروجی، رسوبات و مخزن نشان‌دهنده اهمیت و سهم بالای رسوبات در مدیریت غلظت فسفر در مخزن می‌باشد. همچنین تحلیل سناریوهای کاهش و افزایش بار ورودی به مخزن نشان داد تغییر بار ورودی در غلظت فسفر در مخزن با نسبت کمتری تاثیر دارد که در مدیریت کاهش بار مواد مغذی حوزه باید در نظر گرفته شود.